Washington Üniversitesi Yer Bilimleri Kısmı’nda Profesör ve Kuzeybatı Pasifik Sismik Ağı Yöneticisi olan Profesör Harold Tobin, Kahramanmaraş merkezli, 10 ili etkileyen zelzelelerin büyüklüğünü ve yapısını anlattı. Çocukluğunun 5 yılını Osmanlı araştırmaları yapan babasının doktora devrinde İstanbul ve Ankara’da geçirdiğini belirten Tobin, üzerinde çalıştığı alanlardan birinin de Anadolu Fay Çizgisi olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin zelzeleye en yatkın ülkelerden biri olduğunu kaydeden Tobin, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların gerçek manada çok büyük olduğuna işaret etti.
Tobin,
“Bunlar, yalnızca Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız en büyük zelzele değil, dünyada da son yüzyılda ya da daha uzun müddettir meskun bölgelerde yaşanan en büyük deprem”
yorumunda bulundu.
“Depremin şiddeti öngörülenden daha büyük”
Tobin, 7,7 büyüklüğündeki birinci zelzelenin yıllardır bilinen bir yarar meydana geldiğini belirtti.
“Bu bölgede sarsıntılar bekleniyordu lakin sarsıntının şiddeti öngörülenden daha büyük”
diyen Tobin, şunları kaydetti:
“Doğu Anadolu Fay Sınırı’nda bu kadar büyük bir sarsıntının tarihte olduğunu düşünmüyorum. Bu kadar büyük bir zelzele, fay çizgisinde çok büyük bir alana yayıldı. Natürel ki fay sınırındaki öteki bölgeleri etkileyen artçıları görürüz fakat 9 saat sonra 7,6 büyüklüğünde yaşanan sarsıntı bu sinirle temaslı lakin büsbütün farklı bir hatta. Bu sınır da daha evvelden biliniyordu lakin bu kadar büyük zelzeleler bilinmiyordu. Bu ikisinin bir ortaya gelmesi ne yazık ki dehşetli bir trajedi. Birinci zelzele çok hasara yol açtı ve ikinci aslında hasarlı bölgeleri salladı. Bu, arama kurtarma takımları ve bölgedeki beşerler için sahiden çok sıkıntı bir durum.”
Depremlerin akabinde Anadolu levhasının 3 metre kadar kaydığına ait bilgilere de değinen Tobin, Anadolu’nun iki fay sınırının ortasında sıkışmış durumda olduğunu söyledi.
“Yüzlerce yıl sonra oluşan bir sarsıntıda santimetrik hareketler, metrelere dönüştü”
Tobin, yerin kaymasının arkasındaki bilimsel gerçekleri ise şöyle anlattı:
“Afrika, kuzeye gerçek hareket ediyor, Suudi Arabistan ülkeyi doğuya itiyor, bu da levhaların çok yavaş bir formda hareket etmesini sağlıyor. Bu hareket her yıl santimetrik oluyor lakin bu levhalar fay sınırlarının ortasında sıkışmış durumda. Ağır bir mobilyayı itmeye çalıştığınızda ne olur bilirsiniz, evvel direnir, hareket etmez. Bu, yer kabuğundaki gerginliği oluşturur lakin sonra zelzele olduğunda bir dakika üzere bir müddette tüm gücünü salar. Bu fay çizgilerinde birkaç metre hareket meydana geldi. Bu da yüzlerce yıllık levha tektonik hareketlerinin biriken gerginliğiydi. Yüzlerce yıl sonra oluşan bir sarsıntıda santimetrik hareketler, metrelere dönüştü.”
“Sismolojik aletlerin icadından bu yana bu türlü bir olay görmedik”
Ana karalarda zelzelelerin yan yana duran levhaların yanal hareketleriyle oluştuğuna ve Türkiye’deki sarsıntının karakterinin farklı olduğuna işaret eden Tobin,
“24 saatten daha kısa bir vakit diliminde 7,7 ve 7,6 kadar büyük bir şiddette sarsıntısı son 200 yılda dahi bilmiyorum”
dedi.
Tobin, arka arda yaşanan sarsıntıların daha evvel 1940’larda Japonya’da ve 2004 ile 2005’te Endonezya’da görüldüğünü lakin bu zelzelelerin ortasında aylar olduğunu belirterek,
“Ancak 24 saatten kısa bir müddet içinde bu kadar büyük iki zelzele neredeyse eşi gibisi görülmemiş bir olay. Çok çok uzun vakittir ki varsayımım sismolojik aletlerin icadından bu yana bu türlü bir olay görmedik”
sözlerini kullandı.
“Anadolu Fay Sınırı’nda daha çok zelzeleye hazırlıklı olunması gerekir”
Türkiye’deki fay çizgilerinin 500 ila 800 kilometrelere ulaştığının altını çizen Tobin,
“Fay sınırında bir bölgede zelzele olduğunda bir sonraki bölgenin üzerindeki basınç değişiyor. Son 2 günde gördüğümüz de ne yazık ki 7,7 büyüklüğündeki zelzele, yer kabuğundaki basınç dağılımını değiştirdi ve bu da 7,6 büyüklüğünde öbür bir zelzeleye yol açtı. Bu artan baskı fay sınırındaki diğer bölgelerin durumunu da değiştirebilir. 7,7 ve 7,6’nın hakikaten fecî olaylar olduğunu biliyoruz ve öteki büyük sarsıntılara yol açmamasını diliyoruz lakin insanların Anadolu Fay Çizgisi’nde daha çok zelzeleye hazırlıklı olması gerekir”
diye konuştu.
