27 Eylül’de Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin olması gereken yapısı hakkında tavsiyeleri sorulan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Her şeyden evvel ‘Dünya beşten büyüktür’ derken bizim ısrarla üzerinde durduğumuz bahis, 5 daimi üye ve onun yanında 15 süreksiz üye. Bu daimi üyeler, iki dudak ortasında her kararı rahatlıkla verebiliyor. 15 süreksiz üyenin rastgele bir etkisi kelam konusu değil. 5 daimi üye, şu an prestijiyle dünyayı yöneten ülkeler pozisyonunda. Japonya, Çin, bizler, Almanya ve saire üzere üyelerin her ne kadar daimi üye olma teşebbüsü varsa da şu an prestijiyle rastgele bir etkileri kelam konusu değil. Türkiye olarak biz de daimi üye olmanın çabası içindeyiz, lakin şu ana kadar aldığımız bir sonuç yok; daimi üyelerin de bizleri daimi üye yapma üzere bir hesapları yok” dedi.
Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, Cumhuriyet gazetesindeki “Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin yapısı tartışmaları” başlıklı yazısında Erdoğan’ın isteğinin yerine getirilip getirilmeyeceğini yazdı.
ERDOĞAN’IN İKİ YANLIŞI
Erdoğan’ın “Basın mensuplarına ayaküstü söylediği sözlerde -aşağıda değinilecek- iki yanlış var” diyen Hikmet Sami Türk, şöyle devam etti:
“I. Dünya Savaşı ertesinde 26 Haziran 1945 günü San Francisco’da ortalarında Türkiye de bulunan 51 devletin temsilcileri tarafından imzalanan Birleşmiş Milletler Antlaşması ile kurulan Birleşmiş Milletler Örgütü, o periyodun devletlerarası güç istikrarlarını yansıtan yapısal özellikler taşır.
Antlaşmaya nazaran; “Genel şura Birleşmiş Milletler’in bütün üyelerinden oluşur.” (m. 9). Güvenlik Kurulu ise “Birleşmiş Milletler’in 15 üyesinden oluşur. Çin Cumhuriyeti, Fransa, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Krallığı, Amerika Birleşik Devletleri, Güvenlik Konseyi’nin daima üyeleridir. Genel heyet, Birleşmiş Milletler üyelerinin milletlerarası barış ve güvenliğin korunmasındaki ve örgütün öbür gayelerinin sağlanmasındaki katkılarını, tıpkı vakitte hakça bir coğrafik dağılımı göz önünde tutarak Birleşmiş Milletler’in öbür on üyesini ‘Güvenlik Konseyi’nin daima olmayan üyeleri olarak seçer. Daima olmayan üyeler iki yıllık bir periyot için seçilirler.” (m. 23/1, 2 c. 1).
Görüldüğü üzere, “Güvenlik Konseyi”nin isimleriyle belirtilen 5 daima üyesi yanında; daima olmayan 10 üyesi vardır. Toplam üye sayısı 15’tir. “Güvenlik Konseyi”nde 15 süreksiz üye bulunmadığı üzere; Çin’in daimi üyelik teşebbüsü de kelam konusu değildir. Çin, başlangıçtan beri daima üyedir.
Antlaşmanın 5 daima üyeye tanıdığı yetkilerden en çok eleştirileni, her üyenin bir oy hakkına sahip olduğu “Güvenlik Konseyi”nin adap sıkıntılarına ait kararları dokuz üyenin olumlu oyu ile alınırken öteki bütün hususlardaki kararlarının daima üyelerin tıpkı istikametteki oyları dahil olmak üzere dokuz üyenin olumlu oyu ile alınabilmesidir (m. 27). Bu bahislerde tek bir daima üyenin olumsuz oyu, karar alınmasını engelleyebilmektedir. Olumsuz oy, uygulamada “veto” olarak isimlendirilir.
BM ANTLAŞMASI’NDA DEĞİŞİKLİK GEREĞİ
Birleşmiş Milletler’in kuruluşundan bu yana 79 yıl geçti. Ortalarında Türkiye de bulunan 51 kurucu üye ile başlayan Birleşmiş Milletler’in üye sayısı günümüzde 193’e ulaştı. BM Antlaşması, günümüz şartlarında tekrar gözden geçirilmeli, “Güvenlik Konseyi”nde daima üyelik yine değerlendirilmeli, her durumda veto yetkisi kaldırılmalıdır. Birleşmiş Milletler’in işlerliği olan bir örgüt olarak çalışabilmesi buna bağlıdır. Türkiye yahut öteki bir devletin yeni daima üye olması da antlaşmanın 23. hususunda değişiklik yapılmasını gerektirir.
BM Antlaşması’nda yapılacak değişiklikler için genel konsey üyelerinin üçte iki çoğunluğu aranmaktadır. Bu değişiklikler, “Güvenlik Konseyi”nin daima üyelerinin tümünü kapsamak üzere, Birleşmiş Milletler üyelerinin üçte ikisi tarafından her birinin anayasa kuralları mucibince onaylandığı vakit tüm Birleşmiş Milletler üyeleri için yürürlüğe girer (m.108).
Antlaşmanın gözden geçirilmesi maksadıyla, genel konseyin üçte iki çoğunluğunun ve “Güvenlik Konseyi”nin rastgele dokuz üyesinin oylarıyla saptanacak yer ve tarihte Birleşmiş Milletler üyelerinin iştirakiyle bir genel konferans düzenlenebilir. Bu türlü bir konferansta her üyenin bir oyu olacaktır. Üçte iki çoğunluk tarafından tavsiye edilecek her değişiklik, “Güvenlik Konseyi”nin daima üyelerinin tümünü kapsamak üzere, Birleşmiş Milletler üyelerinin üçte ikisi tarafından her birinin anayasa kuralları yeterince onaylandığında geçerlik kazanacaktır (m.109/1-2).