* Gülseren Onanç
Türkiye’nin doğusuna giden bütün uçaklar üzere Tahran uçağı da gece yarısı kalktı. Ercan, Müjde ve ben birlikte üç gün geçireceğimiz İran’a gidiyorduk. Uçaktaki yolcuların birden fazla İranlıydı. Türkiye’nin Tahran büyükelçisi arkadaşım olmasa ve biz büyükelçilik rezidansında kalmasak İran İslam Cumhuriyeti’ne gitmek istemezdim. Humeyni’nin ülkeyi şeriat ile yönettiği otoriter İslam rejimini hem kendi ülkesinin bayanları hem de benim ülkemin bayanları için tehlikeli buluyordum. İçimde sisteme olan öfke, endişe ve telaşın yanında merak da vardı. İranlı bayanların ne kadar derin bir kültüre sahip olduğunu, bu rejime teslim olmadıklarını biliyor, nasıl direndiklerini merak ediyordum. Yol boyunca gözüme uyku girmedi. Uçak Tahran’a alçalmaya başladığında yolcular ortasında bir hareket başladı. Uçağa kısa kollu ve başı açık giren bayanlar başlarını örttüler, üstlerine uzun giysiler giydiler. Biz de Müjde ile birlikte başörtülerimizi hazırladık. Uçaktan adımımızı atar atmaz başımızı örtmemiz söylenmişti. Uçağımız Tahran’a indiğinde şimdi gün aydınlanmamıştı. Hava karanlıktı.
Uçaktan inip otobüse yanlışsız yürümeye başladığımızda derin ancak güçlü bir ezan sesi duyuldu. Ezan bize İran İslam Cumhuriyeti’ne güzel geldiniz der üzereydi. O ses bayanların eşit ve özgür bireyler olarak var olmasını engelleyen, saçını, bedenini kapatmayan bayanları ahlak polisleri ile cezalandıran zalim sistemin sesiydi. İçim ürperdi. Daha sonra da vakit zaman depreşen derin bir endişe sardı içimi. Bu topraklarda bayan olmanın nasıl bir esaret olabileceğini ruhumun derinliklerinde hissettim.
Mahsa Amini de Tahran’ı ziyarete gelmişti. Akrabalarını görmek, büyük bir kentte biraz vakit geçirmek istiyordu. Şimdi 22 yaşındaydı, gülen yüzü hayat gücü ile doluydu. Görüntülerinden müziği ve dansı sevdiğini öğreniyoruz. Doğu Kürdistan’ın Saggız şehrindendi. Erkek kardeşinin kullandığı aracı durduran ahlak polisince gevşek olduğu sav edilen başörtüsü nedeniyle gözaltına alınmıştı. Kardeşine, nasihat edilip hür bırakılacağı söylenerek götürülen genç bayanın, gözaltına alındıktan iki saat sonra komaya girdiği ve kaldırıldığı hastanede öldüğü ortaya çıktı. Mahsa saçının uçları açık olduğu için İran İslam Cumhuriyeti’nin zalim tertibi tarafından öldürüldü. Mahsa saçlarında rüzgarın özgürlüğünü hissetmek istiyordu. O rüzgarda uçuşan saçlarının ucunun İranlı bayanların özgürlük bayrağı olacağını, kendisinin kırk üç yıldır devam eden baskıcı nizama karşı bir direnişin sembolü olacağını hayal bile edemezdi. Lakin onun vefatı bardağı taşıran damla oldu ve yıllardır tutulan bir sele dönüşerek halk ihtilaline kadar gidebilecek olan yolu açtı.
Kimi İran efsanelerinde de bayanların saçlarını kesmesi yas sürecinin bir kesimi olarak anlatılırken bu inanış Mahsa’nin vefatından sonra öfkenin temsiline dönüşmüş durumda. İran İslam rejimi protestoları şiddet ile bastırmaya çalışıyor. Bugüne kadar 31 kişi rejim tarafından protestolarda öldürüldü.
Sosyal medyada saçlarını keserek protestoya katılan bayan sayısı epeyce yüksek. Twitter’da Amini’nin öldürülmesini protesto hedefli açılan #MahsaAmini etiketi, 1.63 milyondan fazla kullanıldı. Türkiye’de bayan hareketi İranlı bayanlara dayanak iletileri yolladı, çeşitli vilayetlerde sokak protestoları yapıldı, bayanlar saçlarını keserek protestoya takviye oldular.
İranlı bayanların direnişi elbette yeni başlamadı. SES 2021 Yılının Bayanları ortasında yer alan Beyaz Çarşamba Hareketi, İran’da başörtüsü takma mecburiliği getiren yasaya karşı toplumsal medyada bayanların kamusal alanda başları açık biçimde görüntü çekip paylaşıyor. ABD’de yaşayan İranlı aktivist Masih Alinejad’ın başlattığı bu harekete katılan bayanlar 10 yıla kadar mahpus cezasıyla karşı karşıya olmalarına karşın vazgeçmiyorlar.
Son bir haftadır sokak protestolarına son vermeyen İranlı bayanlar Halk TV’ye verdikleri röportajda Türkiye’deki bayanlara, “Şeriat isteyenler bize baksın. Gericiliğe değil eğitime, bilime gereksinim var. Laikliğin ve özgürlüğün pahasını bilin, sahip çıkın” ihtarında bulunuyor.
34 yaşındaki bilgisayar mühendisi M.S. “Evden çıktığım andan konuta girene kadar daima söyleniyorum. Zira hayatımızı her gün mahvediyorlar. Yalnızca başörtüsü ile değil, işyerinde, toplu taşımada her yerde makus muamele maruz kalıyoruz. Vefat yahut tutuklanma tehlikesi var. Her gün kaygı dolu anlar yaşıyorum. Trafikteki polisi bile gördüğümde kalbim dayanamayacak üzere oluyor. Yaşamıyorum. Yalnızca gün sayıyorum. İran’dan çıkmak istiyorum. Türkiye’nin durumu bize nazaran çok yeterli. Laikliğin kıymetini bilin, sahip çıkın.”
Baskıcı İslam rejimine direnen yürekli İranlı bayanlar hem ülkelerinin geleceği hem de baskıcı sistem altında olan bütün bayanların yolunu aydınlatıyor. Siyasal İslama karşı direnen bayan hareketi ülkenin laikliğe sahip çıkan en güçlü örgütlü toplumu. Ülkemizde ve dünyada laikliği, eşitliği sağlayana kadar çaba edeceğiz.
Yaşasın bayanların direnişi.
Yaşasın bayan dayanışması.
Bu yazı, Eşitlik, Adalet, Bayan Platformu’nun sitesinden alınmıştır.